Урматтуу жердештер, учурда төрт түлүк мал үчүн тоют камдоодо, өрт коопсуздук эрежелерине токтолуп кетмекчибиз.

Эң оболу чөп, саман, пакал  ж.б.у.с. Тоюттарды үйлөрдөн, сарайлардан, чаркаптардан 30-40 метрден кем эмес алыстыкта жайгаштыруу жана алардын айланасын жакшылап тосуу талапка ылайык. Тоютту ж.б. тез күйүп кетүүчү заттарды үйлөрдөн жана сарайлардын чатырында сактоо опурталдуу. Себеби кокусунан имараттын чатырынан өрт чыгып калса, жогорудагы аты аталган заттар өрттүн тез күйүп кетүүсүнө өбөлгө түзөт да, аны өчүрүү бир топ татаалдашат.  Тоютту аба аркылуу өтүүчү электр линияларынын астына жана жолдордун боюна жыюу да өрт коопсуздугунун эрежелерине дал келбегенин эстете кетмекчибиз.

Дагы бир айта кетчү орчундуу маселе, тандыр, очок, ж.б.у.с. ачык жалынды колдонуу менен байланышкан курулмалардан тоют жыйылган жерден  аралыгы 40 метрден кем эмес болуусу талап кылынат. Күл төгүү үчүн да атайын чуңкур казылып, ал да тоют жыйылган жерден мүмкүн болушунча алыс болуусу зарыл. Мындан сырткары, жаш балдарды көзөмөлсүз калтырбоо жана алардын ширенке менен ойноосуна жол бербөө керек.

Ар бир үй өрт өчүргүч шаймандар жана сууну запасы менен камсыз кылынышы зарыл. Себеби, бул  кокусунан өрт чыгып калса, өрт өчүрүүчү бөлүмчө келгиче, өрттүн тез күч алып кетүүсүнүн алдын алат.

Өрт чыкса «101» телефонуна чалыңыздар. Эстетип кетебиз , уюлдук  телефондон  101ге чалуу акысыз.

Урматтуу  жердештер, өрттүн алдын алуу өз колубузда. Бул үчүн жогорудагы көрсөтүлгөн өрт коопсуздугунун эрежелерин так сактасак тилсиз жоонун жолуна бөгөт койгон болобуз.

А. Жумабаев, Чаткал райондук  ӨКМКБнүн  инспектору, улук  лейтенант

Районубуздун Айгыр-Жал айылындагы былтыр курулуп, жаңыдан ишке берилген стадиондо жаштар  арасында футбол  оюну боюнча мелдеш өтүүдө.

Өз ичине 18 жаштан 30 жашка чейинки жаштардан турган  он  чакты команданы камтыган мелдештин байге фонду катышуучулар тарабынан топтолгон каражаттан түзүлүп,  жеңүүчүлөргө акчалай байгелер ыйгарылат.

-Футбол боюнча мелдештер былтыр башталган. Бүгүнкү күндө да, футболдук мелдештер кызуу жүрүүдө.  Бул жуманын башында 1992-жылы төрөлгөн жаштар мелдешти уюштурушуп, 1995-жылы төрөлгөн жаштарга кезекти салтанаттуу түрдө өткөрүп беришти. Эми, алар бир күндү белгилешип,  өткөрүп беришет. Мелдештер кеч күзгө чейин уланат — дейт мелдештин катышуучусу  Нурсултан  Наралы уулу.

М. Эшназаров

Жалал-Абад областтык ички иштер башкармасынын башчысы, милициянын полковниги Мамасеитов Акылбек Садырбекович жетектеген ОИИБнын орун басары, милициянын подполковниги А. Хажиматов, ОИИБнын штабынын башчысы, милициянын подполковниги К. Сариев, ОИИБнын ички коопсуздук кызматынын башчысы, милициянын майору Б. Маматов, ОИИБнын кадрлар бөлүмүнүн башчысы, милициянын подполковниги Э.Тажиев,  ОИИБнын патрулдук милициянын башчысы, милициянын подполковниги А Досовдор Чаткал районуна иш сапары менен келишип, Чаткал райондук мамлекеттик администрациясынын башчысы-аким К. Эшалиев менен биргеликте Чаткал РИИБнүн өздүк курамы жана райондун жашоо шарты менен жакындан таанышты.

Областтык ички иштер башкармалыгынын башчысы, милициянын полковниги А. Мамасеитов райондук ички иштер бөлүмүнүн өздүк курамы менен таанышуунун алдында  райондук ички иштер бөлүмүндө көп жылдан бери эмгектенип келе жаткан РИИБнүн казына башчысы Турсунбаева Гүлчехра Хамидовнаны Кыргыз Милициясынын “90-жылдык” төш белгиси медалы менен сыйлады. Ал эми Чаткал райондук патрулдук милиция бөлүмчөсүнүн ишмердүүлүгүн жакшыртуу жана коопсуздукту камсыздоодо ыкчам чараларды жүргүзүү үчүн ВАЗ-2107 үлгүсүндөгү автоунаасын тапшырды.

Өздүк курам менен болгон жолугушуу учурунда ОИИБнын башчысы, милициянын полковниги А. Мамасеитов кызматкерлердин жашоо шартына, кызмат орундары жана кызматкерлердин окуу деңгээлине терең токтолуп, кенже курамдын кызматкерлерин жогорку окуу жайларга тапшыруусуна, ар бир кызматкердин жогорку кесиптин ээси болуусу керектигин айтып өттү. Ошону менен катар эле өздүк курамдын жүргүзүп жаткан ишмердүүлүгүнө баа берип, атуулдар менен кылдат жана сылык мамиледе болуп, райондук мамлекеттик администрация жана айыл аймактарынын кызматкерлери менен тыгыз байланышта иш алып баруусуна токтолуп, РИИБнүн кызматкерлеринин берген суроолоруна жооп берип, муктаждыктарын чечүүгө убадасын берди.

О. Өскөнбаев, РИИБнүн башчысынын кесиптик жана дене-тарбия боюнча орун басары, милициянын подполковниги.

Ооба  десеңизчи,  “ Көр  тириликтин айынан  Тиленбай  сартка  үч  тийдим” –деп  күйгөнүнөн бирөө айтса  керек. Анын  сынары   көр  тириликтин  көйгөйү  пендени  оттон  алып  сууга, суудан  алып  отко салып дегендей өз элегинде каалагандай өкчөйт тура.  Ыраматылык  союз  мезгилинде   баары  жумуш   менен  камсыз  болуп турган үчүнбү, телегейи  тегиз  көрүнчү. Союз  таркаганы ыдырап баары өз алдынча болгон өлкөлөр “баштагынын бири жок, каран калган дүйнө бок” болуп алапайын таппай калышпадыбы. Баардык  жерде  жумушсуздук    башкы  көйгөйгө  айланды.  Дал ушул  жумушсуздуктун  айынан    далай  мекендештерибиз    дүйнө  кезип  жүрүшөт.  Караламан  жумушчуну мындай кой,   жогорку  билимдүү   адистер  маянанын  аздыгынан   кызматтарын  таштап   чет  жакта  көчө  шыпырып, пол жууп, айтор үй-бүлөсүн бакканга киришти.   Анан  кантмек, жашоо  үчүн  күрөшү  керек.  Алар  ак  эмгек  менен  акча  таап  үй-бүлө  багууда.   Ошол  эле  мезгилде   чет  өлкөгө    кете албагандар  же  ал  жактан  кара  тизмеге  киргендер  аргасыз болуп калышты. Алла таалам ар  бир  пендеге ар кандай өлчөмдө ырыскы бөлүп, анысын ар кай жерге чачып койгон тура.   Кенебеген  кен  пейил    элибизди кейишке салбай,  кен  байлыкты  мол  бериптир.  Союз ыдыраган 90-жылдары    көпчүлүк  аймактын  алапайын  таппай  калган тургундары алтын  казып  күн  кечиришти.  Азыр  да  бул  багытта   алектенгендер  арбын.  Бирок  алтындын  кол  күчү  менен   казып  алуучу  запастары  улам азайып, сонку  мезгилде  кыйынчылык  жаратып  жаткандыгы  маалым.  Бул   Ала-Бука-Чаткал жергесине  да  мүнөздүү  көрүнүш  эмеспи.

Дал  ушундай  шартта  Терек-Сайдагы   таштанды  шахтыларга  кирип  сурьма  казуу “өнөктүгү”   башталды.  Эбак  урандыга айланган    бул  шахтыларда   иштөө үчүн эч кандай  шарттары  жок. Бирок  “буюкканга  жылдыз  ай  болуп көрүнгөдөй” тиричиликтен  кыйналгандарга  бул  да  тоскоол  боло  албады.   Түндөп-күндөп  сурьма  казып   сатышып,   жашоо үчүн  күрөш  уланды.   Урандылардын  арасын тытып , анча-мынча  калган  сурьма калдыктарын  таап талкалап,   ондогон чакырым  аралыкка  оор жүктү аркалап  келип     сатышат.

Оолда шору арыбаган  шордуу  эл!

Эч  кандай  коопсуздук  чаралары   көрүлбөгөн   шахтыларда   азап  менен  акча  таап, кайран суйкайган жандар сурьманын газына уугуп, ден соолугунан ажырап, жамандыктын бетин ары кылсын айрым учурда күтүлбөнөн кырсыктар болуп, кулаган таштын алдында калып каза болгондору да жок эмес. Бирок  жумушсуздук   кендирин  кескен   элди   бул  коркунучтар  токтото  албай, кайра эле сурьмага азгырып келүүдө.

Болуп  жаткан  кырсыктарды  алдын  алуу  максатында   жергиликтүү  бийлик      тарабынан    далай  жолу  түшүндүрүү  иштери  жүргүзүлүп, ондогон    протоколдор  түзүлсө да сурьма казгандардын аягы тыйылаар эмес.  Албетте,  жашоо   үчүн  күрөшкөн сурьмачыларды деле түшүнүү керек. Бирок, бир гана өкүнүчтүү жагдай алардын ден соолугу, келечеги, анан өмүрү. Дегеним, дарыгерлердин атымында эч кандай коопсуздук чаралары көрүлбөй туруп, таш талкалап сурьма казуудан өпкөнүн силикос дартына кабылуу коркунучу бар. Мындан сырткары кен чыккан жерде уран болорун эске алсак, анда ден соолук үчүн чоң коркунуч турганын унутпайлы. Ошондуктан сурьма казгандар абайлашса.

 Т.Темиралиев

Өрт менен суу тилсиз жоо дейт эмеспи. Өзгөчө  быйылкы  жылдын  жаан-чачындуу  болушу   жер  көчкү,  суу  ташкындарын  пайда  кылып  өлкөбүздүн  аймагында  бир топ чыгымдар катталды.

Албетте   жогорудагылардын баары табигый кырсык. Бирок, байкоосуздуктан да мындай   табигый  кырсыктарга  дуушар  болгондор  жок  эмес.  Жакында  эле   Терек-Сай  айылында   дал  ушундай  окуя  болуп  өттү.  Ошол күнү Чымканаев  орто  мектебинин   5-классынын  окуучусу  Муратаалы  кызы Астра бир тууган  агасы  6-классынын  окуучусу  Султанмурат  менен  сууга  келишкен.  Кудай жамандыкты көрсөтпөсүн суу   толуп  ташып  турган  учур  эле. Кырсык  каш  кабактын  ортосунда  дегендей  Астра адатынча чакага  суу сузуп  алам  дегенде  суунун шары  суу куюлган чакага кошо  тартып Астраны  агызып  кеткен. Бир  тууганынын    агып  бара  жатканын  көргөн  агасы   дароо  сууга  секирип,  бир  топко  чейин агып  барып  жыйынтыгы  жакшы  нерсе  менен  аяктады. Суунун  шар  эмес  жайыраак  аккан  жерине  туш  болгон.  Болбосо  атту  адамды  агызайын  деген  суудан  аман-эсен   чыгуунун  өзү  кыйын эмеспи. Кудайга  шүгүр Астранын    ден-соолугу  жакшы. Учурда ойноп-күлүп жүрөт.     Ал  эми  карындашын  куткарган  Султанмурат   чынында  азамат экен.

Т.Темиралиев

Баарыбызга  белгилүү   мектепти  бүткөндө  10, 20  жыл  деп  юбилей катары  белгилөө   бардык  жерде  салтка  айланып  калды. Албетте  10 жыл  бою  бир  класста  окушуп   кеткен  классташ   курбулардын   минтип  жолугушууларды уюштуруп, чер  жазыша сырдашып  отурушу  жакшы деңизчи,  бирок  бир  өкүнүчтүүсү  миңдеген   сом  акча   ар  түрдүү   спорттук   мелдештерди   өткөрүү    менен  дүнгүрөткөн   той  беришип   асманга  сапырып  кеткендей  эле  болуп   келген.  Бирок  сонку  мезгилде  чолулткан  акчаны  аздыр -көптүр  соопчулук  иштерге  жумшагандар да   чыгып жаткандыгы    кубандырат. Бул  да  болсо   адамдардын   жүрөгүндө   ыйман  куруунун   орношу  эмеспи.  Үстүбүздөгү   жылы  Сумсар   орто  мектебин  мындан 20 жыл  мурун бүтүп  кетишкен   окуучулар  жолугушууга  келгенде  акчаны курулай талаага  чачпай,  айылга  бир  пайдалуу    иш  жасоону  чечишкен. Натыйжада,  кенешип  туруп  айыл  аймактын  алдына  отургучтарды  орнотуп  беришти.  Буюруса,  эми  мындан  ары   айыл аймактын кеңсесине жумуштап келген айыл  тургундары  мурдагыдай бут  талып тик  турбай , олтурганга  да  ынгайлуу  болуп  калды.

Ал эми  мектепти  10 жыл  мурун  бүтүргөн  бүтүрүүчүлөр да   өздөрү  окуп  билим  алган   ак  мектебине   машыгуу  залын   ачып  берип  кубандырышты. Мындай  мыкты  белек  албетте келечек  ээлерине  да  мыкты  табылга  болду.  Мындан  ары    айылдын  боз  балдары көчө  таптабай   дал  ушул  залга  келип машыгып,  ден-соолугун  чындайт.

Т. Темиралиев

Быйыл май айында район мектептерин жылдагыдай эле, 10,20,30 жана 40 жыл мурда аяктап кеткен инсандар «учкан уясын» көргөнү келишип, мында  өздөрүнүн сагынычтарын таркатуу менен бирге эле, бир топ жардамдарды беришип, мектептерди жана мугалимдерди баалуу белектерге маарытышты.

Алсак, Т. Жаналиев атындагы орто мектебине 40 жылдык жолугушууга келгендер 40 000 сом акчалай, 30 жылдык жолугушууга келгендер 3 кой, 20 жылдык жолугушуу өткөргөндөр 100 000 миң сомдук компьтердик комплект, 10 жылдык өткөргөндөр 40 000 сомдук панель, 11-класстын бүтүрүүчүлөрү  20 000 сом нак акчалай жардамдарын беришти. Ал эми, С. Байдөөлөтов атындагы орто мектебинин 20 жылдык бүтүрүүчүлөрү 100 000 сом өлчөмүндө демөөрчүлүк кылышарын убада кылышты. Ошондой эле Терек-Сай орто мектебинин 10 жылдык бүтүрүүчүлөрү  7000 сомдук телевизор, мектептин быйылкы бүтүрүүчүлөрү люстра тапшырышты. М. Исмаилов орто мектебинин  20 жылдык бүтүрүүчүлөрү 20 000 сом акчалай жардам беришсе, быйылкы бүтүрүүчүлөрү мектепке 46 000 сом каражат жумшашып, музей курушуп жатышат. Мындан тышкары, Матишов Эдил мектепке 1000 сом демөөрчүлүк кылды. С. Мырзалиев атындагы орто мектебинин 20 жылдык бүтүрүүчүлөрү  25 000 сом,  10 жылдык бүтүрүүчүлөрү 5000 сом акчалай жардамдарын беришти. В. И. Ленин атындагы жатак мектебинин 10 жылдык бүтүрүүчүлөрү мектептин имаратын оңдоп-түзөөгө беришсе,  20 жылдык бүтүрүүчүлөрү  бир интерактивдүү доска,  30 жылдык бүтүрүүчүлөр 30 000 сом каражатка мектеп имаратын ондоп-түзөөгө жардам беришкен. Ал эми жатак мектебинин мурдагы бүтүрүүчүсү Асылбек Муратбеков 70 000 сомдук демөөрчүлүк кылды. А. Баймырзаев атындагы орто мектебинин 10 жылдык бүтүрүүчүлөрү теннис столун, 20 000 сомго дарбаза коюп беришти. Ал эми, мектептин быйылкы бүтүрүүчүлөрү тумба күзгү тапшырышты. Ж. Ташкеев атындагы орто мектебинин бүтүрүүчүлөрү мектепке 13 000 сомдук проектор  белек кылышты.

Б. Дилдебаев

Райондо быйылкы айдап себүү жазгы талаа жумуштары толугу менен аякталды.  Райондук агрардык өнүктүрүү башкармалыгынын берген маалыматына караганда быйыл Чаткал айыл аймагы боюнча жалпысы 648 гектар жер айдалып себилди. Анын ичинен  50 га жазгы буудай,  2 га арпа, 13 га жүгөрү, 78 га буурчак, 175 га картошка,  132 га жашылча, 20 га май өсүмдүгү, 180 га көп жылдык чөп,  Терек-Сай айыл аймагы боюнча жалпысы 51 гектар жер аянты айдалып себилсе, анын ичинен 16 га жүгөрү, 15 га картошка, 10 га жашылча, 10 га май өсүмдүгү, Сумсар айыл аймагы боюнча жалпысы 101 гектар жер аянты айдалып себилсе, анын ичинен 30 га жүгөрү, 30 га картошка, 28 га жашылча, 13 га май өсүмдүгү айдалып себилди. Ал эми Каныш-Кыя айыл аймагы боюнча жалпысы  1238 гектар жер аянты айдалып себилсе, анын ичинен  245 га жазгы буудай, 81  га арпа, 17 га жүгөрү, 158 га буурчак, 339 га картошка, 250 га жашылча, 35 га май өсүмдүгү, 113 га көп жылдык чөп айдалып себилди.

Быйылкы жылы район боюнча алып караганда жалпысы 2038 гектар жер айдалса, анын ичинен  295  гектар жазгы буудай, 83 гектар жазгы арпа, 76 гектар жүгөрү, 236 гектар буурчак,  559 гектар картошка, 418 гектар жашылча, 78 гектар май өсүмдүгү жана 293 гектар көп жылдык чөп айдалып, себилди.

Б. Дилдебаев

Чаткал районунда райондук социалдык өнүктүрүү башкармалыгы тарабынан ай сайын берилүүчү жөлөк пул алуучу үй-бүлөлөрдүн саны азыркы убакта 1574 түзүп, тактап айтканда 4103 балага жөлөк пул чектелип келүүдө. Бул көрсөткүч райондогу жалпы кожолуктун санынын 25,6 пайызын түзөт.  Аларга жыл башынан бери 22393,3 миң сом каржыланып, бир балага орточо 1091 сом 55 тыйындан жөлөк пул берилип келе жатат.

Ал эми мамлекеттик жөлөк пул алып жүргөн үй-бүлөлөр үчүн бала төрөлгөндө бир жолу берилүүчү жөлөк пул (сүйүнчү пул)  2700 сом болуп, быйылкы жылдын 5 ай аралыгында жаңыдан төрөлгөн 150 балага 427 миң 100 сом сүйүнчү пул төлөнүп берилди.

Мындан тышкары райондогу социалдык өнүгүү башкармалыгынын каттоосундагы ден-соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген 381 адамга, карылыгы боюнча 10 адамга, атасынан же энесинен ажыраган 91 адамга, “Баатыр эне” медалы менен сыйланган (карылыгы боюнча камсыздандыруу укугу жок жарандар) 2 энеге, тоголок жетим 2 балага, баардыгы болуп 486 адамга социалдык жөлөк пул чектелип, 7503,8 миң сом жыл башынан бери төлөнүп берилди.

Бүгүнкү күндө райондо жеңилдиктердин ордуна ай сайын акчалай төлөнүүчү компенсациялар 7 категория боюнча 115 адамга өткөн 5 ай убакыт аралыгында 962 миң 500 сом болуп, ал акча каражаты тиешелүү адамдарга толугу менен берилди.

Ошондой эле Кыргыз Республикасынын Президентинин Жарлыгына ылайык өмүр бою берилүүчү стипендияларга кошумча 2015-жылдын 1-майынан тартып Улуу Ата Мекендик согуштун майыптарына жана катышуучуларына ай сайын1 адамга 7000 сомдон, ал эми өмүр бою берилүүчү стипендия 1 адамга 3000 сомдон төлөнүп келүүдө. Үстүбүздөгү жылдын 1-июнуна карата  райондогу Улуу Ата Мекендик согуштун катышуучусуна 50 миң 500 сом төлөнүп берилди.

Б. Дилдебаев

Чаткал райондук социалдык фонд башкармасында 2017-жылдын 1-июнуна карата жалпысынан 78005,7 миң сомдук камсыздандыруу төгүмдөрү топтолуп, белгиленген план 106,4 пайызга, өткөн жылдын ушул убагына салыштырмалуу 132,1 пайызга аткарылып, 18970,1 миң сомго камсыздандыруу төгүмдөрү көп болгон.

Бүгүнкү күндө райондун аймагында жалпысынан 2769 пенсионер бар. Мындан 1891 адам жаш курагы боюнча, 592 адам майыптыгы боюнча жана 286 адам багуусунан ажырагандыгы боюнча пенсияларды алышууда. Жыл башынан бери район боюнча жалпысынан 70109,7 миң сомдук пенсиялар каржыланып, мындан 48731,4 миң сому почталык байланыш түйүндөрү жана 21408,3 миң сому райондогу банктар аркылуу төлөнүп берилди. Ошондой эле 39 адамга пенсиялар жаңыдан чектелип төлөнүүдө.